Metaforenspel

Doel van het spel

Het metaforenspel helpt deelnemers een bestaande ambitie een stap verder brengen. Deelnemers worden uitgedaagd om op een creatieve manier na te denken over de ambitie van de samenwerking en hierover met elkaar in gesprek te gaan. Deelnemers gaan met behulp van metaforen op zoek naar woorden en beelden die kenmerkend zijn voor hun ambitie. Het spel leidt daarmee tot concrete suggesties voor het verrijken en aanscherpen van een bestaande ambitie.

Randvoorwaarden

Dit spel is geschikt voor samenwerkingen die een ambitie hebben geformuleerd. Daarbij kan het gaan om samenwerkingen tussen organisaties, maar ook binnen organisaties, zoals tussen afdelingen of binnen teams. Het spel is met name geschikt voor de volgende situaties:

• samenwerkingen die net zijn begonnen en dit gesprek over de ambitie ook gebruiken om de wederzijdse beelden over de samenwerking te toetsen
• samenwerkingen die al langere tijd samenwerken en hun ambitie willen toetsen, aanscherpen of herijken
• samenwerkingen waarbinnen mensen het lastig vinden om met elkaar een goed, gestructureerd of creatief gesprek te voeren over de ambitie van de samenwerking.

Zo speel je het

Doel in het spel

Het doel in het spel is om met jouw groep te komen tot een passende metafoor voor de gezamenlijke ambitie. Je wordt gevraagd om de keuze voor de metafoor te onderbouwen. Doordat er meerdere groepen een metafoor bedenken en onderbouwen, wordt zichtbaar welke beelden de deelnemers hebben bij de ambitie en hoe de huidige formulering versterkt kan worden.

Spelverloop

Schrijf de gedeelde ambitie op een whiteboard of flip-over.

Verdeel de groep in subgroepen van 2 tot 3 personen.

Laat de hand-outs met metaforen zien en laat elke subgroep kiezen met welke metafoor ze aan de slag willen.

• Je kan er ook voor kiezen om de metaforen zelf te verdelen. Dit gaat sneller, maar het risico bestaat dat de subgroep geen affiniteit heeft met de toebedeelde metafoor en het gesprek over de metafoor en de ambitie niet goed op gang komt.

Ronde 1:  Metafoor invullen

Vraag elke subgroep om hun metafoor in te vullen. Geef een paar voorbeelden: “Als de ambitie een vakantiebestemming is, welke vakantiebestemming zou het dan zijn en waarom?” “Als de ambitie een auto is, wat voor soort auto zou dit dan zijn en waarom?’’

Ronde 2: Beschrijven

Vraag elke subgroep drie tot zeven kenmerken bij hun metafoor te bedenken en daarmee te onderbouwen waarom ze deze metafoor hebben gekozen. Dat kunnen ze op het formulier schrijven. Geef eventueel voorbeelden:

• Auto/Ferrari -  Omdat een Ferrari zeer exclusief is en opvalt. Een onderbouwing kan zijn dat de ambitie zeer vooruitstrevend is en dat als het lukt om de ambitie te realiseren, de partners dan echt iets unieks in handen hebben.
• Vakantiebestemming/Lille - Omdat Lille leuk is, je Lille aan kunt rijden vanuit Nederland en een soort mini Parijs is. Een onderbouwing kan zijn dat het beeld is dat de ambitie inspirerend en realistisch is. De ambitie is niet te groots of te vooruitstrevend; het is geen Parijs.

Ronde 3: Delen

Vraag de subgroepen om beurten om hun metafoor toe te lichten en hun belangrijkste kenmerken te benoemen aan de andere subgroepen. Schrijf de meest relevante woorden tijdens de presentaties op het whiteboard/flip-over. Relevante woorden gaan over de ambitie, bijvoorbeeld: laagdrempelig, diversiteit of innovatief.

Ronde 4: Reflectie en aanscherpen van ambitie

Bespreek met de groep welke kenmerken vanuit verschillende metaforen terugkomen. Op basis van deze woorden kan je gezamenlijk de gedeelde ambitie aanscherpen. Je kunt er ook voor kiezen om dit op een later moment of in kleiner verband te doen. Gebruik voor deze nabespreking onderstaande ‘voorbeeldvragen voor de reflectie’.

Benodigdheden

• Metafoor hand-outs. Deze kun je downloaden of als spelbegeleider zelf maken: schrijf één metafoor op één kaart/vel (A4 of A3-formaat). Op iedere kaart staat dezelfde tekst: ’Als je ambitie een [metafoor] is, wat voor soort [metafoor] zou dit dan zijn?’ Op de plaats van de metafoor schrijf je verschillende vergelijkingen, zoals: auto, bekend persoon, boek, dier, drankje, film, gebouw, gerecht, medicijn, sport, vakantiebestemming, etc.
• Whiteboard of flip-over met stiften.

Voor de spelbegeleider

Algemene aandachtpunten

De keuze voor een metafoor is leuk en interessant, maar de echte waarde ontstaat door de onderbouwingen en de achtergronden van de keuze te expliciteren. Het helpt daarom om:

• deelnemers te motiveren woorden te gebruiken die ook ‘’vertaald’’ kunnen worden naar de eigen ambitie;
• tijdens de plenaire terugkoppeling door te vragen naar de achterliggende redenen, motieven en mening over de eigenschap van de gekozen metafoor.

Voorbeeldvragen voor de reflectie:

In het spel

• Wie vind jij dat de beste metafoor heeft en waarom?

Over het spel

• Hoe vond je het om een metafoor te bedenken? Was het makkelijk of viel het juist tegen?
• Hielp het formuleren van metaforen om scherp te krijgen wat je echt belangrijk vindt voor de ambitie? Leidde het tot een goed gesprek?

Uit het spel

• Wat zijn de gemeenschappelijke thema’s of woorden die vanuit de verschillende metaforen terugkomen?
• Als we naar de ambitie kijken, welke kenmerken en woorden zouden hier dan aan toegevoegd moeten worden om hem krachtiger, scherper of meer inspirerend te maken?
• Kunnen we met elkaar tot een nieuw geformuleerde ambitie komen?

Variant

Als er meer tijd is, kun je de subgroepen vragen om de hand-outs onderling uit te wisselen om er meer kenmerken aan toe te voegen. In dat geval delen de deelnemers hun metaforen pas  na de laatste uitwisseling.

Casus

“Een netwerkorganisatie had de ambitie uitgesproken om een Innovatielab op te richten. Het idee was dat dit een lab zou worden voor inspiratie, taaie vraagstukken, domeinoverstijgende data-clinics en ‘probeerprojectjes’. Daar waren we het over eens, maar wat het precies wel en niet moest zijn, bleef onduidelijkheid en onenigheid over bestaan. Een brainstorm werd georganiseerd voor 12 personen (bestuurders van zorg- en welzijnsorganisaties en data-experts) met als doel de ambitie duidelijker richting te geven. We kozen voor de inzet van het Metaforenspel.

In de kleinere groepen ontstonden al levendige gesprekken. Na 10 minuten had iedere groep aan de hand van hun metafoor meerdere beschrijvingen die anderen aan het denken zetten en/of die door anderen herkend werden. Met alle woorden op de flip-over ontstond een geanimeerd gesprek over wat het lab nu echt moest zijn: in essentie een ‘buitenboordmotor die nieuwe en lopende projecten van brandstof voorziet en verder brengt.’ Dit gaf een gezamenlijke richting die voor alle aanwezigen relevant en interessant was en die vervolgens door een werkgroep verder uitgewerkt kon worden.”

“Met het metaforenspel hebben we in 10 minuten tijd onze visie aangescherpt” – Edwin van der Meer – Raad van Bestuur BovenIJ Ziekenhuis