Begrijpen dankzij geschiedenis
Tien jaar geleden begeleidde ik een alliantie tussen vijf ontwikkelingsorganisaties. Dankzij een in drie maanden gebouwde succesvolle samenwerking hadden ze een grote meerjarige subsidie van het ministerie gewonnen. Onverwacht succes, want alle vijf waren in grote mate afhankelijk van deze subsidie. Na de champagne ontstond er snel gedoe. Anderhalf jaar later, toen ik gevraagd werd de samenwerking vlot te trekken, was er niets over van de eensgezindheid waarmee de subsidie was ‘veroverd’. Integendeel, de onderlinge conflicten brachten de alliantie aan de rand van de afgrond.
In dezelfde periode las ik Perzisch Vuur van Tom Holland. Een schitterende beschrijving van de Perzische oorlogen en de decennia na de onverwachte en glorieuze overwinning van Athene en Sparta op de Perzen. De overeenkomsten tussen de alliantie van ontwikkelingsorganisaties en de Griekse samenwerking 2500 jaar geleden was overweldigend.
Ten eerste waren beide samenwerkingsverbanden ontstaan uit zelfbehoud. Voor zowel de Grieken als de vijf ontwikkelingsorganisaties betekende niet samenwerken het verlies van het voortbestaan. Daarnaast werd in beide gevallen de samenwerkingswijze, die in de strijd om het voortbestaan zo succesvol was, voortgezet nadat het doel was bereikt. In beide gevallen betekende dat weinig concrete samenwerkingsafspraken, nauwelijks een organisatiestructuur en veel vertrouwen in persoonlijke relaties. Tot slot lag het hoofd van de leiders van de samenwerking na de overwinning al snel op het hakblok. Die initiator van de ontwikkelingssamenwerkingsalliantie had na anderhalf jaar ruzie met iedereen en dreigde ontslagen te worden. In Griekenland 2500 jaar eerder was Leonidas gedood bij Thermopylae en Themistocles werd vier jaar na zijn overwinning op de Perzen verbannen uit Athene.
De geschiedenis herhaalt zich natuurlijk nooit, maar mensen reageren wel vaak op dezelfde manier op vergelijkbare situaties. Daarom kunnen we het heden beter begrijpen dankzij de lessen van de geschiedenis. In de bovenstaande voorbeelden geloofde men te lang in het succes van de organisatiestructuur waarmee de overwinning was behaald, waardoor afspraken en governance nauwelijks waren geregeld. Daarnaast was er te veel vertrouwen in persoonlijke relaties, waardoor deze niet werden geborgd in bestaande structuren. En durfden betrokken niet te erkennen dat ze ook concurrenten waren, wat leidde tot spraakverwarring en wantrouwen.
Voor mij is de geschiedenis van samenwerken de combinatie van twee liefdes die nog steeds alom zichtbaar zijn. Loop je door Brugge, dan zie je overal de herinnering aan het eerste economische Europese samenwerkingsverbanden gebaseerd op vrijhandel: de Hanzesteden. Rijd je 50 kilometer naar het oosten, dan zie je in Brussel het centrum van de moderne economische Europese samenwerking. Fiets je over de dijken van het Hollands rivierenlandschap dan voel je de wegen, vaarten en dijken die honderden jaren geleden zijn aangelegd om ons te beschermen tegen het water. En snap je waarom Rijkswaterstaat nog steeds vooral over water gaat en de waterschappen onmisbaar zijn voor de veiligheid van Nederland.
Inzicht in de geschiedenis van samenwerken kan samenwerkingsgedoe niet voorkomen. Het zorgt er wel voor dat je beter begrijpt wat er aan de hand is, zodat conflicten sneller opgelost worden en slecht passende structuren aangepast worden.
Gerelateerd
Content die aansluit bij 'Begrijpen dankzij geschiedenis'