Op reis met de leergang Professioneel interveniëren in samenwerkingsverbanden. Deel 4: In een goed gesprek verplaats je je in de ander

In 2022 vond onze eerste editie van de leergang Professioneel interveniëren in samenwerkingsverbanden plaats. Met de negen deelnemers, allen ervaren netwerkleiders, gingen we op zoek naar de typische dynamiek van het werken in samenwerkingsverbanden en netwerken. Met elkaar probeerden we de complexiteit te doorzien, op zoek naar praktische mogelijkheden om beweging te krijgen in vastgelopen processen.

De eerste leergang is afgerond. Er was veel ruimte was voor ieders persoonlijke ervaringen en worstelingen. De reflectie en de gedeelde inzichten bleken waardevol, ook voor mij! Mijn inzichten heb ik gedeeld in een aantal blogs. Lees hier mijn laatste blog over het echte goede gesprek.

Interactie als kleinste bouwsteen

In het laatste blok van de leergang verdiepen we ons in de waarde van het goede gesprek. Wij zien interactie (gesprekken, sessies en contactmomenten) als kleinste bouwsteen in het samenwerkingsproces. Maar het is wel een bouwsteen die de samenwerking kan doen vallen of staan. Zo kan een interactie leiden tot overeenstemming, maar ook tot conflict of onbegrip.

Diversiteit aan tafel

De kwaliteit van gesprekken is bepalend voor hoe we problemen oplossen. In veel van de samenwerkingsverbanden van onze deelnemers staan complexe maatschappelijke opgaven centraal. Vraagstukken waarbij we elkaar nodig hebben: we moeten het samen doen, dus we moeten er samen zien uit te komen. Een diversiteit van partijen en personen aan tafel is noodzakelijk om het vraagstuk op te lossen. Tegelijkertijd maakt dat het ook lastig. Want ieder aan tafel heeft zijn eigen beeld van het vraagstuk en zijn eigen visie op de mogelijke oplossing.

In gesprek met andersdenkenden

Noelle Aarts, professor Socio-Ecological Interactions aan de Radboud Universiteit, neemt ons mee in de veelheid aan redenen waarom het gesprek met ‘andersdenkenden’, zoals zij dat noemt, zo lastig is. Fenomenen als selectief luisteren, framing, polariseren, bonding en bridging staan ons van nature in de weg om goed met elkaar in gesprek te gaan. “We moeten het dus expres goed doen”, vertelt Noelle. We moeten ons bewust zijn van het frame dat we allemaal bij ons dragen. En oprecht proberen te luisteren naar het verhaal dat de ander heeft te vertellen.

Meerdere waarheden

Ik zie dat veel gesprekken in samenwerkingsverbanden en netwerken in wezen een soort van ‘standpuntendiscussies’ zijn. Over en weer proberen we elkaar te overtuigen van ons beeld van de werkelijkheid. Overtuigen werkt echter niet, dat bevestigt de ander alleen maar in zijn eigen beeld en heeft dus een averechts effect. Er zijn nu eenmaal meerdere waarheden, afhankelijk van door welke bril jij naar de wereld kijkt.

Het verloop een gesprek wordt niet bepaald door de goede bedoelingen van de zender, maar vooral door hoe de ontvanger het ontvangt. De ontvanger luistert door zijn eigen frame. Een boodschap komt nooit ‘neutraal’ over, maar valt in een poel van bestaande ervaringen, betekenissen en interpretaties.

Op zoek naar een gedeeld ‘frame’

Om te komen tot een goed gesprek is het daarom noodzakelijk je te kunnen verplaatsen in de positie van de ander. Vraag door tot de ander zich erkend voelt en jij echt begrijpt wat de ander je wil vertellen. Dat vraagt erom dat jij je oordelen uitstelt en aannames opschort. En dat is niet altijd eenvoudig. We willen nu eenmaal graag vertellen hoe we er zelf tegenaan kijken en wat we ervan vinden. Let er maar eens op in gesprekken; hoe vaak stellen we een ander een echt open en oprechte vraag? Vanuit interesse en nieuwsgierigheid? Het stellen van één mooie vraag kan al een opening zijn naar een heel ander gesprek. Probeer maar eens uit wat er dan gebeurt.

Op deze manier zoek je in gesprekken rondom samenwerkingsverbanden de beweging van een gesprek in standpunten naar de dialoog over ieders belangen, wensen, angsten en overtuigingen. Ga samen op zoek naar de logica van de ander. En wie weet, als je je echt in de ander verdiept, dan heeft ‘ie misschien ook nog eens een punt.